Oude startpagina

In 1956 besluit de Hasseltse gemeenteraad om het eerste cultureel centrum in Limburg te bouwen. Het modern complex mag geen ivoren toren zijn, maar moet cultuur openstellen voor het brede publiek. De Brusselse architect Isia Isgour ontwerpt een functioneel gebouw in een eenvoudige structuur van beton, staal en glas. Na zijn onverwachte overlijden hebben architecten Louis Peeters en Etienne Vreven dit project met verve verder opgevolgd. In 1972 opent het cultureel centrum zijn deuren.

Veel naoorlogs erfgoed in België staat vandaag ter discussie, of wordt zelfs afgebroken, omwille van betonrot, kostprijs … Het CCHA daarentegen kent al 50 jaar een bruisend cultuurleven. De grensverleggende culturele infrastructuur uit de jaren 60 geeft, met zijn unieke locatie in Hasselt en de vrijheid van ruimte, veel mogelijkheden voor de toekomst.

In deze expo wil Architectuurwijzer bezoekers met nieuwe ogen naar het cultuurcentrum laten kijken. We illustreren hoe zorgvuldig dit modernistisch gebouw is ontworpen én gebouwd in een periode waarin het begrip ‘vrije tijd’ zijn intrede doet. In nieuwe tekeningen worden de materialen, onzichtbare structuren, bijzondere maatvoering en mooie details van het gebouw uitgelicht. Oude foto’s en plannen tonen de tijdsgeest van de jaren 60-70. Tot slot komen verhalen aan bod van de burgemeester, de architecten, de aannemer en de stielmannen die betrokken waren bij de bouw.

Ter gelegenheid van een nieuwe samenwerking met Architectuurwijzer heeft het CCHA de kleine exporuimte in een nieuw jasje gestoken. De jaren 80 toog, de voorzetwanden, de versleten tapijt en gordijnen zijn verwijderd. De architectuur van Isia Isgour met bakstenen muren, houten wanden en bijzondere stalen raamprofielen is hier in ere hersteld.

Het cultuurcentrum Hasselt is de laatste verwezenlijking van de befaamde modernistische architect Isia Isgour, gevestigd in Brussel. Via de Société Générale, hoofdaandeelhouder van de steenkoolmijn te Houthalen, kreeg de architect diverse opdrachten in de Limburgse mijnstreek. Hij bouwde er mijnwerkers-, bedienden-, ingenieurs- en directeurswoningen, tevens logementshuizen, kloosters, scholen en het casino in de cité Meulenberg. Zijn bekendste gebouw in Limburg is wellicht het zwembad van Genk met een gigantisch vrijdragend schaaldak. Over de rol van Isia Isgour in Limburg kan je meer lezen.

Isia Isgour ontwerpt het cultuurcentrum Hasselt, in samenspraak met Peeters en Vreven, als een sober en open modern gebouw, aan de rand van de binnenstad. Het gebouw wordt gekenmerkt door een grid van zwarte stalen kolommen waarop vloerplaten lijken te zweven. Met het doorzichtig karakter van de glazen gordijngevels streefde Isgour, geïnspireerd door de befaamde Duits-Amerikaanse architect Mies van der Rohe, naar een maximale verbinding tussen binnen en buiten. De grote foyer is royaal gedimensioneerd, wat zorgt voor een genereuze ruimtelijkheid en veel ‘leegte’ voor ontmoeting. Brede trappen en patio’s maken van de foyer een dynamisch en vloeiend geheel.  Enkele gesloten volumes uit metselwerk doorbreken de hoofdstructuur. Het gebouw verschaft onderdak aan twee theaterzalen, twee foyers, een feestzaal, vergaderlokalen, kleedkamers voor musici en acteurs, lokalen bestemd voor de jeugd en administratieve ruimten. In de beschrijvende nota van het gebouw beschrijven de architecten meer in detail hun visie.

Amper drie weken na de eerste steenlegging overlijdt Isia Isgour plots. Zijn collega’s Vreven en Peeters zorgen in een nauwe samenwerking met de aannemer en de burgemeester voor de verdere uitvoering van zijn architecturale visie.

In de expo wordt de weg van ambitie tot gebouw zichtbaar gemaakt op een tijdslijn. Het toont de rol die deze figuren speelden in het complexe ontwerp- en bouwproces. Maar liefst 18 jaren, inclusief een lange werffase van 6 jaar, waren nodig om een droom van de stad Hasselt om te zetten in een cultuurgebouw.

Voor de geslaagde uitvoering van deze complexe werf waren niet enkel de architecten van cruciaal belang, maar ook de projectleiders en de stielmannen.  

George Cuyvers, de tekenaar van architect Peeters, nam de werfcontrole op zich. Aan zijn tekentafel in de werfkeet bedacht hij de laatste bouwdetails, terwijl hij de werf coördineerde. Hij stond in nauw contact met de architecten en met ingenieur Lipski uit Brussel die de beton- en wapeningsplannen opmaakte. Een tweede stielman was Henry Van Werden, de projectleider van de aannemer. Als ex-mijnwerker had hij in de mijnen geleerd om zeer precies uit te meten en te werken. Hij leidde het team van bekisters en metsers en coördineerde de onderaannemers voor de specifieke afwerkingen. Ook de stad was zeer aanwezig op de werf, met hun projectleider Daniels.

Aannemer Gerard Houben toonde een grote fierheid over zijn vakmensen in zijn brief aan de burgemeester: “Opmerkelijk is wel dat op een werf, waar, alleen door mijn personeel, ruim 260.000 werkuren werden gepresteerd, waarvoor een personeelsverplaatsing over 55.000 km gebeurde, een niveauverschil van 32 m bestond, er geen enkel ernstig werkongeval plaats had. (…) Ik zie ze nog – de metselaar op de stellage, de bekister, de vloerder – ik herinner me de kritieke fazen, ik beleef weer met ze de trots van een geslaagde onderneming… Hun vakwerk is onze fierheid.”

In de naoorlogse periode ondergaat Hasselt grote veranderingen. Aan de hand van tekst en historische kaarten wordt duidelijk hoe de bouw van het cultuurcentrum deel uitmaakte van nieuwe stadsontwikkelingen buiten de kleine ring. Het CCHA, het Virga Jesseziekenhuis en de Sint-Catharinakerk worden in eenzelfde tijdperk gebouwd en geconcipieerd als paviljoenen in het groen. Met de aanleg van de Kunstlaan, het conservatorium, het Katarinaplein, de Casterwijk, … wordt dit deel van Hasselt vervolledigd. 

Voor de buitenaanleg rond  het CCHA was er initieel geen budget. Zo bleef het gebouw lang in een open braakliggend gebied liggen, gekenmerkt grotendeels door parking. Toekomstplannen van de stad tonen in de expo hoe het CCHA op termijn wel binnen het stadspark van Hasselt komt te liggen.

Kenmerkend voor de modernistische architectuur van de jaren 60-70 heeft Isia Isgour  het cultuurcentrum ontworpen als een harmonieuze en zorgvuldig geproportioneerde compositie van elementaire volumes en zwevende vlakken. Open en gesloten delen wisselen elkaar af en creëren spanningsvelden. Tussen de gesloten volumes van de zalen ‘stroomt’ de ruimte van de foyer, met diverse zichten op de stad en een horizon die nooit eindig is. Nieuwe tekeningen van Maria Malgorzata Olchowska tonen in de expo de kracht van dit ontwerp.

Zeer opmerkelijk is de perfecte uitlijning van de diverse gebouwonderdelen, zoals de bakstenen, de kolommen, de gevelprofielen en de vloer- en plafondtegels. De slanke kolommen lijken oneindig en doorboren de vloeren en plafonds als naalden. De horizontale voegen van de tegels sluiten perfect aan op de verticale raamprofielen, alsof horizontale en verticale vlakken een naadloos geheel vormen. Ook tussen binnen en buiten lopen de voegen van de tegels perfect op één lijn. Dit lijkt een eenvoudig samenspel van lijnen, maar vraagt tijdens de uitvoering om een zeer ingenieuze detaillering en maatvoering van de structuur tot en met de technieken. Nieuwe gedetailleerde bouwtechnische tekeningen geven in de expo een inzicht in dit lijnenspel.